Nadużycie prawa procesowego

Zeszłoroczna zmiana przepisów Kodeksu postępowania cywilnego przyniosła sporo nowości. Jedną z nich jest wprowadzenie pojęcia „nadużycie prawa procesowego”.

Zgodnie z nowymi przepisami z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronom i uczestnikom postępowania nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono.

Nowe regulacje będą miały zastosowanie do sytuacji, gdy która strona „używa” przysługujących jej uprawnień. W teorii zatem działa zgodnie z przepisami. Jednakże to korzystanie z uprawnień w konkretnej sytuacji jest niezgodne z ich celem. Dochodzi więc do nadużycia uprawnień.

Przykłady? Proszę bardzo.

Może spotkałeś się z sytuacją, w której przeciwnik wielokrotnie składał wnioski o odroczenie rozprawy? I jako powód podawał ciągłe zmiany pełnomocników?

A może byłeś świadkiem wielokrotnego składania wniosków o wyłączenie sędziego opartych na tych samych ogólnych zarzutach?

Jeśli nie, to może druga strona powtarzała wnioski o ustanowienie pełnomocnika z urzędu z powołaniem się na te same okoliczności?

Podczas kilkuset spraw sądowych, jakie miałem okazję prowadzić, na szczęście nie miałem zbyt często do czynienia z nadużyciem prawa procesowego. Ale jeśli już, to potrafiło mocno zakłócić przebieg sprawy.

Do zeszłorocznej zmiany przepisów sądy miały ograniczone możliwości działania w takich sytuacjach. Obecnie jednak sankcje za nadużycie mogą być dotkliwe.

Nadużycie prawa procesowego

Dalsze przepisy precyzują, jakie konkretne zachowanie jest nadużyciem prawa procesowego. Przepisy te precyzują również skutki takiego nadużycia:

Przykładowo niedopuszczalny jest wniosek o wyłączenie sędziego:

• oparty wyłącznie na okolicznościach związanych z rozstrzygnięciem przez sąd o dowodach lub
• złożony po raz kolejny co do tego samego sędziego z powołaniem tych samych okoliczności.

Taki wniosek pozostawia się w aktach bez żadnych dalszych czynności.

W razie oddalenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu strona nie może ponownie domagać się ustanowienia pełnomocnika, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Ponowny taki wniosek jest niedopuszczalny i pozostawia się go w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności.

Nadużyciem jest również złożenie jako pozew pisma, z którego nie wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej. Takie pismo przewodniczący zwraca wnoszącemu bez żadnych dalszych czynności, chyba że wyjątkowe okoliczności uzasadniają nadanie mu biegu.

Niedopuszczalny jest również wniosek o sprostowanie wyroku, o uzupełnienie i o wykładnię wyroku złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu. Za taki uważa się drugi i dalszy wniosek złożony przez tę samą stronę co do tego samego wyroku, chyba że okoliczności sprawy wykluczają tę ocenę. Wniosek taki postawia się w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności.

Również zażalenie wniesione dla zwłoki (https://sprzeciwodnakazuzaplaty.eu/zazalenie-wniesione-dla-zwloki/) może być uznane za nadużycie prawa procesowego. Takie zażalenie sąd pozostawia w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. W szczególności sąd nie przedstawia go do rozpoznania sądowi właściwemu do rozpoznania zażalenia.

Oczywiście nie jest to w żadnym wypadku zamknięty katalog zachowań, które stanowią nadużycie prawa procesowego. Nie sposób bowiem w przepisach przewidzieć źle rozumianej kreatywności niektórych stron.

Skutki nadużycia

Jak widać w powyższego zestawienia, najczęstszym skutkiem nadużycia jest pozostawienie pisma bez rozpoznania. Ale sąd ma też inne możliwości.

Jeśli zachowanie strony w świetle okoliczności sprawy wskazuje na nadużycie przez nią prawa procesowego, sąd poucza ją o możliwości zastosowania wobec niej środków, o których mowa poniżej.

W przypadku gdy sąd stwierdzi nadużycie przez stronę prawa procesowego, może w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie:

1) stronę nadużywającą skazać na grzywnę;

2) niezależnie od wyniku sprawy, odpowiednio do spowodowanej tym nadużyciem prawa procesowego zwłoki w jej rozpoznaniu, włożyć na stronę nadużywającą obowiązek zwrotu kosztów w części większej, niż wskazywałby wynik sprawy, a nawet zwrotu kosztów w całości;

3) na wniosek strony przeciwnej:

a) przyznać od strony nadużywającej koszty procesu podwyższone odpowiednio do spowodowanego tym nadużyciem zwiększenia nakładu pracy strony przeciwnej na prowadzenie sprawy, nie więcej jednak niż dwukrotnie,

b) podwyższyć stopę odsetek zasądzonych od strony, której nadużycie spowodowało zwłokę w rozpoznaniu sprawy, za czas odpowiadający tej zwłoce, z tym że stopa może zostać podwyższona nie więcej niż dwukrotnie; przepisów o maksymalnej dopuszczalnej wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie nie stosuje się.

Strona nadużywająca prawa procesowego może się zatem liczyć również z realnym sankcjami w postaci grzywny czy też obowiązku okrycia kosztów.